صاحب جواهر فقیه بزرگ در دو قرن پیش، بعد از بیان حرام بودن هجو مؤمن،و حکم به تحریم آزار مؤمن و ظلم به او و هتک حرمت او و تحریم غیبت از وی و عیب جویی از آنان می گوید : «اینها همه در مورد مؤمنین است (یعنی شیعه)، امّا نسبت به مشرکین اشکالی نیست، کما اینکه در جواز هجو و سبّ و لعن و دشنام دادن به ایشان اختلافی نیست ... و به هر حال ظاهر، الحاق مخالفین (اهل سنت) است به مشرکین . زیرا در اینباره کفر اسلامی و کفر ایمانی یکی است بلکه شاید هجو کردن اهل سنت در اجتماعات از افضل عبادت عابدان باشد» . (جواهر الکلام)

آیت الله سید ابوالقاسم خوئی در پاسخ به این سوال که آیا می توان مخالفان و اهل بدعت را با نسبت های ناروا و عیب  و ایرادهایی که در آنها نیست،«هجو» کرد؟ گفت : «هرچند دروغ حـرام است ولی گاه  «مصلحـت »  اقتضـا می  کند که  به آنها»تهمـت» زده شـود  و بـرای مفتضـح شدنشان، کارهای زشتی که نکرده اند، به آنها نسبت داده شود، تا مردم متدیّن عوام، از آنها فاصله بگیرند و تحت تاثیر آنان واقع نشوند». (مصباح الفقاهه،ج1،ص458)

آیت الله سید محمد رضا گلپایگانی نیز با معنی کردن «باهتوهم» به «آنها را متهم کنید»، نتیجه گرفت که به اقتضای این روایت، باید گفت که در چنین مواردی، دروغ جایز است، چون با این دروغ مصلحت مهم تری استیفا می شود، وآن مصلحت، «بی آبرو کردن» بدعت گذار در میان مردم است .(الدر المنضود،ج2،ص148)
این نظریه در دوران ما محدود به آن مراجع نبوده، بلکه برخی علمای دیگر را مانندآیت الله شیخ جواد تبریزی نیز به دنبال خود کشانده است(ارشاد الطالب،ج1،ص281) تا آنجا که برای آیت الله محمّد مؤمن قابل قبول است که : «قذف و نسبت زنا دادن به آنان نه تنها جایز است، بلکه رجحان دارد. وبا این روایت، روایاتی که قذف را حرام می داند تخصیص می خورد.(البته قذف در موارد مشکوک جایز است، نه با علم به کذب)».(مبانی تحریر الوسیله،ج2،ص452) .

و حتی یکی از ائمه جمعه می گوید : «جنگ سایبری را جدی بگیرید. با وبلاگ طنز، علمی یا ادبی و یا هک کردن، با هر وسیله ای که میتوانید به جنگ بروید. هر چه هست الان جنگ است.مسئله جنگ ما در فضای مجازی به این حد رسیده است که هر کس دستش می رسد با هر وسیله ای که می تواند متوسل بشود . این را بدانید که مسلم است همانطور که در جنگ برخی اوقات خلاف شرع ها جایز می شود در جنگ سایبری هم خلاف شرع ها جایز می شود. یعنی الان شرایطی است که شما با هرچه که به دستتان می رسد بزنید. ملاحظه هیچ طرف را هم نکنید چون شما نزنید دشمن شما را میزند».(30/4/89) پوشش دهنده های این خبر : اینجا + اینجا + اینجا

از جمله فقهایی که با این نظرات فوق به شدت به مخالفت برخواسته مرحوم فقیه بزرگ مقدس اردبیلی است . حال باید دید دیدگاه قرآن کریم در این باره چیست؟

مهم ترین دلیل که می تواند تمامی فتاوای فوق را ردّ و علیل کند آیه است که خداوند می فرماید : 

«و آنان را که غیر خدا را می خوانند سَبّ نکنید . که آنان هم از روی دشمنی وجهل خدا را سبّ کنند». (انعام : 108) و خداوند فرموده است : «و برای مردم کلام نیکو بگویید» (بقره : 83) که در آیه اخیر کلمه «ناس : مردم» عامّ است و همه بشر را شامل می شود و سبّ و شَتم و هجو و تهمت و غیبت، کلام نیکو نیست بلکه قبیح و زشت و پلید است پس این فتاوا برا خلاف نص این آیه شریفه است . 

و خداوند می فرماید : «و مؤمنان وقتی سخن لغو بیهوده را بشنوند از آن اعراض کرده (و) می گویند برای ما است اعمال ما و برای شما است اعمالتان، سلام ما بر شما باد، ما معارضه و مخاصمه با جاهلان را طلب نمی کنیم» (قصص : 55) این آیه یعنی اگر جاهلین به ما بد بگویند و سبّ و هجو کنند و تهمت و افترا بزنند، ما در مقام مقابله به مثل و انتقام گرفتن نباید باشیم و سخنی زشت و ناهنجار بر زبان جاری نباید سازیم ( و این اخلاق قرآنی و الهی است) . 

و خداوند می فرماید : «و بندگان خدای رحمان کسانی هستند که رفتارشان در روی زمین ساده و بی آلایش و از روی تواضع است نه تکبّر، و هرگاه جاهلان آنان را مخاطب سازند (سخنان ناهنجار بگویند) در پاسخشان می گویند سلام بر شما باد» (فرقان : 63) 

و خداوند می گوید : «هرگاه بر سخنان باطل گذر نمایند با بزرگواری می گذرند» (فرقان : 72) و خداوند می گوید : «بدی و گفتار ناروا را با گفتار و رفتار بسیار نیکو دفع کن که هرگاه چنین کنی، آن کس که میان تو و او دشمنی بوده، به ناگاه دوست صمیمی خواهد شد» (فصلت : 34) .

در آیات فوق معلوم شد که تمامی فتاوای فقهای نامبرده شده همگی بی اساس و بی ریشه هستند و برخلاف نصوص قرآن می باشند . و حال نظر شما را به سخن علی(ع)جلب می کنم :

وقتی اصحاب حضرت جمعی از اهل شام را سبّ گفتند، آن حضرت فرمود : «من خوش ندارم شما دشنام دهنده باشید، ولی اگر به جای دشنام به آنها، اعمالشان را شرح داده احوالشان را ذکر می کردید، راه حق را می پیمودید که در گفتار درست تر و در غذر رساتر بود . پس گفتید : بار الها خونهای ما و خونهای آنان را حفظ فرما و بین ما و ایشان صلح و آشتی برقرار ساز، و آنان را از گمراهی دورگردان تا آنکس که نسبت به حقّ نادان است، آن را بشناسد، و کسی که بر باطل حریص و پیرو آن است از آن بازگردد». (نهج البلاغه،جواد مغنیه،ج3،ص231،خطبه204)

بنابر این رأی و فتوای صاحب جواهر و فقهای نامبرده دیگر، جمال اسلام را زشت نشان داده، زیرا این فتوا مبتنی بر دلیل نیست . بلکه ناشی از کینه است و همین کینه منجر شده است تا فتوای خلاف قرآن کریم صادر کنند .

خلاصه اینکه تمامی فتاوای فوق برخلاف اخلاق قرآنی و فقه قرآنی و نصوص قرآنی است و سخن خلاف قرآن هم باید به دیوار زده شود چنانکه از امام(ع) نقل شده است اگر حدیثی مخالف قرآن بود آن را به دیوار بزنید : «فاضربوا به عرض الجدار» . 

نتیجه : تهمت و غیبت و هجو و سبّ (دشنام) به تمامی انسان ها اعم از سیاه و سفید،مسلمان و کافر،شیعه و سنی و... حرام است و هیچ روایتی و فتوایی در مقابل نصوص قرآن نقشی ندارد مگر اینکه غیبت، غیبتِ ظالم باشد و چون سبّ (دشنام) حرمت مطلق دارد پس حتی نمی توان به فرد ظالم دشنام داد لیکن لعن کردن ظالم بی اشکال است .

منبع 'طلبه امروزی